ARKTYKA

Choć podobni pod względem antropologicznym i kulturowym, pierwotni mieszkańcy Arktyki, czyli Inuici (Eskimosi) i Aleuci, nie są zaliczani do Indian.

Arktyka rozciąga się od wschodniej Syberii, poprzez północne krańce Alaski i Kanady, aż do Grenlandii; jej urwiste wybrzeża opływają trzy oceany: Arktyczny, Spokojny i Atlantycki. Arktyka leży poza północną granicą występowania lasów, a częściowo nawet w Kręgu Polarnym, przeważa tu tundra porośnięta mchami, porostami i karłowatymi krzewami. Klimat jest ekstremalnie okrutny – zimno i lód to  synonimy Arktyki. Podczas zimy polarnej panuje ciągła noc, podczas krótkiego lata przeciwnie – słońce nie chowa się za horyzont przez okrągłą dobę. Zimą Ocean Arktyczny zamarza, latem pęka i tworzy kry. Ziemię skuwa wieczna zmarzlina, w którą woda nie jest w stanie wsiąkać i latem tworzy stawy i jeziora spowite mgłą. Wieją tu bardzo silne wiatry, bo prawie nie ma naturalnych barier terenowych, które mogłyby je wyhamować.

Zasiedlenie tej części Ameryki Północnej z Syberii nastąpiło stosunkowo późno w porównaniu do reszty kontynentu – około 3 tysięcy lat p.n.e. Ludzie nie przybyli tu pomostem lądowym znajdującym się niegdyś w miejscu dzisiejszej Cieśniny Beringa, lecz przypłynęli drewnianymi lub skórzanymi łódkami albo na dryfującej krze.

Ludność Arktyki znacznie różni się od innych tubylczych Amerykanów wyglądem. Aleuci oraz Eskimosi (sami nazywający siebie Inuitami) mają niższą i bardziej krępą budowę niż Indianie, okrągłe twarze, jaśniejszą skórę oraz skośne oczy, charakterystyczne dla Azjatów.

Inuici i Aleuci niewiarygodnie dobrze przystosowali się do trudnych warunków środowiska Arktyki. Ich podstawowym źródłem utrzymania było – i nierzadko jest do dziś – polowanie na morskie ssaki, ryby oraz karibu, czyli północnoamerykańskie renifery. Te ostatnie zwierzęta były nie tylko źródłem pożywienia, z ich niejadalnych części wykonywano także ubrania, schronienia, sanki, łodzie, narzędzia, broń, przedmioty obrzędowe, a nawet opał. Bardzo ważną pozycję w życiu mieszkańców Arktyki odgrywały psy, wykorzystywane nie tylko jako zaprzęg do sań, ale też do tropienia fok pod lodem oraz zwierząt lądowych.

Języki ludów Arktyki zaliczają się do jednej rodziny językowej: eskimo-aleuckiej.

W momencie kontaktu z białym człowiekiem w Arktyce można było wyróżnić 4 główne grupy kulturowe:

• Aleuci – zamieszkujący wyspy Aleuty u wybrzeży Alaski. Mieli częste kontakty z Indianami z Północno-Zachodniego Wybrzeża Pacyfiku. Podobnie jak Eskimosi używali kajaków i polowali na morskie ssaki, łososie i ptaki. Żyli w drewniano-ziemnych chatach budowanych pod powierzchnią gruntu.
• Eskimosi z Alaski – również mieli kontakty z Indianami i przejęli wiele ich zwyczajów. W rejonie zalesionym budowali naziemne drewniane domy, poza lasami żyli w drewniano-ziemnych chatach, częściowo zagłębionych w ziemi.
• Eskimosi Centralni – to oni wynaleźli iglo, kajaki i sanie zaprzężone w psy. Niektóre grupy tego rejonu, np. tzw. Caribou Eskimo, żyły w głębi lądu polując na karibu i łowiąc ryby w jeziorach, inne grupy migrowały, korzystając zarówno z zasobów lądu, jak i wybrzeża. Tzw. Copper Eskimo wyróżniali się ozdabianiem swych narzędzi miedzią.
• Eskimosi z Grenlandii – żyli w domach zbudowanych z kamienia i darnii z oknami z pęcherzy.